26 ـ صديقُ الجاهِلِ فى التَّعَب
به نـادان مكـن دوستى ، چون تـو را
گـدازد ز كـزدار خـود روز و شب
بگفتـا علــى بن موسـى الـرضـا
رفاقـت به نـادان غـم اسـت و تعب
بند چهل و ششم
براي اسان شدن امور
هر امري از امور الهي مي خواهي برايت اسان شود اين بند را بخوان
عبدي كوفي مي‌گويد: زنم به من گفت: «از ملازمت امام صادق عليه‌السلام محروم شده‌ام، اگر به حج مي‌رفتم و به خدمت آن حضرت مي‌رسيدم، سعادت عظيمي بود.» به او گفتم: «به خدا قسم كه در دست من هيچ مالي نمي‌باشد.» گفت: «من مقداري زيور آلات و رخت زيادي دارم، آنها را ببر و بفروش.» پس من آنها را فروختم و اسباب سفر را مهيا كردم و حركت كرديم. چون به مدينه رسيديم او بيمار شد و روزي كه داخل مدينه شديم به مردن نزديك شده بود. من خانه‌اي گرفتم و زنم را به آن حال گذاشته و به خدمت امام صادق عليه‌السلام رفتم. چون سلام كردم از حال او پرسيد. گفتم: «او در حال احتضار بود كه من به خدمت شما آمدم و شايد كه الان مرده باشد.» امام صادق عليه‌السلام تاملي نموده و فرمود «آيا بخاطر اين موضوع ناراحت هستي؟» گفتم: «بلي اي فرزند رسول خدا.» حضرت فرمود: «ناراحت نباش! حق تعالي او را شفا داد.» پس به خانه برگشتم و ديدم كه صحيح و سالم نشسته است. به او گفتم: «بر تو چه گذشت؟» او گفت: «وقتي كه تو رفتي من وقت مرگم شده بود، كه ناگهان شخصي آمد و از من پرسيد: «حالت چگونه است؟» گفتم: «اينك ملك الموت به قبض روح من آمده است.» گفت: «يا ملك الموت!» ملك الموت در جواب او گفت: «لبيك اي امام من!» او فرمود: «مگر حق تعالي به تو امر نكرده است كه فرمانبردار ما باشي؟» ملك الموت گفت: «بلي! چنين است.» فرمود: «پس من به تو امر مي‌نمايم كه بيست سال ديگر به او مهلت بدهي.» ملك الموت گفت: «شنيدم و اطاعت كننده‌ام.» بعد هر دو از نزد من بيرون رفتند و آن شخص دو جامه و عمامه‌اي با مشخصات چنين و چنان پوشيده بود.» و نشانه‌هاي امام صادق عليه‌السلام را در آن موقعي كه من در خدمت آن حضرت بودم را بيان كرد. پس ماجراي خود را با امام صادق عليه‌السلام و صحبتهاي آن حضرت را به او گفتم و معلوم شد كه آن لحظه‌اي كه حضرت تامل كرد و بعدش فرمود كه خداي تعالي او را شفا داد، مشغول صحبت با ملك الموت بوده است. (60)
پي نوشت:
60) خرايج.
منبع: كتاب عجايب و معجزات شگفت‌انگيزي از امام صادق عليه‌السلام
پژوهشكده مهدويت در كتاب «مهدويت، پرسش‌ها و پاسخ‌ها» به برخي از شبهات اين گونه پاسخ ميدهد:
راه‌هاي تشخيص صدق و كذب ديدار افراد با امام زمان(عج)
*رؤيت حضرت به چند طريق امكان دارد و تشخيص صدق و كذب آن چگونه است؟
رؤيت حضرت در عصر غيبت كبرا به سه صورت ممكن است:
الف) در عالم خواب؛
ب) در حال مكاشفه؛
ج) در حال بيداري.
كه در حال بيداري از نظر كيفيت و نحوه ديدار سه گونه دارد:
1 ـ ديدار با حضرت با عنوان غيرحقيقي؛ به گونه‌اي كه ديدار‌كننده هنگام ملاقات و بعد از آن، هيچ گونه توجهي به شخص حضرت ندارد و ايشان در اين ديدار، فردي عادي و ناشناس تلقي ميشود، اين رؤيت ممكن است براي بسياري از افراد به طور تصادفي و ناشناس رخ دهد و حضرت با افراد برخورد داشته باشد، ولي هرگز او را نمي‌شناسند.
2ـ ديدار حضرت همراه با شناخت؛ يعني شخص ديدار كننده حضرت را به هنگام ديدار بشناسد، اين نوع رؤيت، بسيار اندك و انگشت شمار است؛ زيرا چنين رؤيتي با فلسفه غيبت منافات دارد و در عصر غيبت، اصل بر اين است كه حضرت از چشمان مردم پنهان باشد، مگر در مواردي كه مصلحت مهم‌تري اقتضا كند و حضرت بنا به مصالحي خود را بشناساند كه اين نوع ديدار فو‌ق‌العاده اندك است؛
3ـ رؤيت حضرت در حال غفلت از حضور امام، يعني شخص حضرت مهدي(عج) را ملاقات مي‌كند، ولي در آن حال به حضور حضرت توجهي ندارد و وي را فردي عادي مي‌پندارد، اما پس از ملاقات با توجه به دلايل و شواهد موجود، يقين پيدا مي‌كند كه وي امام عصر(عج) بوده است.
بيشتر تشرفاتي كه در كتاب‌ها نقل شده است، از اين نوع است و نشناختن نيز يا به دليل غفلت شخص ديدار كننده در آن حال است و يا به دليل اينكه حضرت در او تصرفات تكويني و ولايي كرده و اجازه شناخت را به وي نمي‌دهد؛ ولي بعد از جدايي، از قراين ديگر قطع پيدا مي‌كند كه وي امام بوده است.
اما تشخيص صدق و كذب چنين رؤيت‌هايي، به دليل يقيني و صدق گوينده نياز دارد، چنين ادعاهايي از افراد ناموثق و بي‌تقوا پذيرفتني نيست و اصل بر تكذيب مدعي چنين ديدارهايي است، مگر اينكه به صحت گفتار وي يقين داشته باشيم.
دليل ناشناس بودن امام زمان(عج) در عصر غيبت
*چرا افراد هنگام ملاقات امام را نمي‌شناسند؟
زيرا غيبت كه به معناي ناشناس بودن حضرت است، اقتضا مي‌كند كه ديگران حضرت را نشناسند، پس نشناختن حضرت در چنين ملاقات‌هايي طبق قانون غيبت بوده و دليل نمي‌خواهد؛ زيرا ايشان در حال غيبت‌اند و نبايد غيبت و ناشناس بودن، به ظهور و شناسايي تبديل شود.
در عين حال با اينكه در زمان غيبت به دلايلي كه موجب غيبت شده، امام مهدي(عج) بايد از ديده‌ها مخفي باشند، ممكن است كساني كه مشكل بزرگي دارند يا به مقامات معنوي عالي دست يافته‌اند، به محضر آن حضرت شرف‌ياب شوند.
البته اين شرف‌يابي ميتواند متفاوت باشد، برخي حضرت را مي‌بينند ولي نمي‌شناسند؛ گروهي مي‌بينند و مي‌شناسند و حضرت هم با آنان سخن مي‌گويد؛ برخي او را مي‌بينند و مي‌شناسند و اجازه مي‌يابند كه با ايشان سخن بگويند، اين تفاوت‌ها به دليل اختلاف درجات معنوي افراد است.
در هر حال دليل اينكه افراد كمي هنگام ملاقات، آن حضرت را مي‌شناسند، آن است كه شايستگي ديدن همراه با شناخت، در افراد كمي وجود دارد.
چرا نبايد براي ديدن بقية‌الله(عج) اصرار كرد
*آيا ديدن امام زمان(عج) داراي شرايط خاصي است و نصيب هر كسي ميشود؟ و آيا نديدن آن حضرت مصلحتي دارد؟
ديدن امام زمان(عج) در عصر غيبت كبري امكان داشته و اگر كسي توفيق يابد، سعادت بزرگي نصيبش شده است، اما همه سعادت اين نيست كه انسان شبانه‌روز تلاش كند و خواهان ديدن امام باشد، البته ديدن حضرت سبب نمي‌شود كه انسان گناه نكند؛ زيرا برخي انسان‌هاي معاصر ديگر امامان(ع) با وجد ديدن امام معصوم باز هم گناه مي‌كردند و حتي گاهي با آنها مخالفت مي‌كردند.
ديدن حضرت تأييد بر كردار درست انسان نيست؛ اگر چه نصيب هر كس نمي‌شود، نديدن حضرت هم دليل بر خرابي اعمال نيست، بسياري از بزرگان، علما و مجتهدان، امام زمان(عج) را نديدند، ولي چه بسا افرادي كه مسلمان هم نبودند، ولي چون به مقام اضطرار رسيدند، حضرت از آنها دست‌گيري كرده و از اين جهت امام را ديده باشند.
مهم اين است كه اگر ما او را نبينيم، او ما را مي‌بيند و همين اعتقاد براي ترك گناه كافي است.
احمد بن حسن بن ابي‌صالح خجندي، مدتي در جست‌وجوي امام زمان(عج) شهرها را مي‌گشت و بسيار جدي بود و اصرار داشت كه به حضور آن حضرت مشرف شود، عاقبت نامه‌اي از طريق حسين‌بن روح به اين مضمون براي حضرت مهدي(عج) نوشت: «دل من، شيفته جمال تو گشته و همواره در فحص و طلب تو مي‌كوشم، تمنا دارم جوابي مرحمت فرماييد كه قلب من ساكن شود و دستوري در اين باره فرماييد».
جواب آمد: «هر كس در خصوص من جست‌وجو و تجسس كند، مرا مي‌طلبد و هر كس مرا بيابد، به ديگران بنمايد و هر كس مرا به ديگران بنمايد، مرا به كشتن دهد و هر كس مرا به كشتن دهد، مشرك شود».
بنابراين احتمال دارد كه به صلاح ما نباشد آن حضرت را ملاقات كنيم، چه بسا ديدار حضرت مايه عجب، تكبر و خودپسندي ما شود كه خود مايه هلاكت انسان است.
نظر آيت‌الله بهجت درباره علت نقاب ديدار ما با امام زمان(عج)
*آيا اگر از گناه اجتناب كنيم و منتظر واقعي باشيم، امام زمان(عج) به ما سر مي‌زند؟
قطعا گناه كردن، مهمترين علت محروميت از عنايات امام زمان(عج) است، امام مهدي (عج) نيز در توقيع شريفشان به شيخ مفيد مي‌فرمايد: «ما را از ايشان(شيعيان) چيزي محبوس نكرده است، مگر گناهان و خطاهايي كه از ايشان به ما ميرسد و ما آن را ناخوش مي‌داريم و از ايشان نمي‌پسنديم».
آيت‌آلله بهجت نيز بيان فرموده‌اند: اگر بفرماييد چرا به آن حضرت دسترس نداريم، جواب شما اين است كه چرا به انجام واجبات و ترك محرمات ملتزم نيستند؟ او به همين از ما راضي است؛ زيرا «اورع الناس من تورّع عن المحرمات»؛ پرهيزكارترين مردم كسي است كه از كارهاي حرام بپرهيزد، ترك واجبات و ارتكاب محرمات، حجاب و نقاب ديدار ما از آن حضرت است.
بنابراين اگر ما از گناه اجتناب كنيم و منتظر واقعي باشيم، به مقامي مي‌رسيم كه غيبت و حضور برايمان فرقي ندارد، امام سجاد(ع) به ابوخالد كابلي مي‌فرمايد: «اي ابوخالد! به درستي كه مردم زمان غيبت حضرت مهدي(عج) آنان كه معتقد به امامت هستند و در انتظار ظهور او به سر ميبرند، با فضيلت‌ترين مردم همه زمان‌ها هستند؛ به دليل اينكه خداوند متعالي عقل و فهمي به آنان عنايت كرده كه غيبت در نزد آنان به منزله ظهور و مشاهده گشته است».
از اين رو، در حديث ديگري امام جعفر صادق(ع) مي‌فرمايد: «هر كس دوست دارد كه از ياران حضرت قائم(عج) شود؛ بايد كه منتظر باشد و در عين حال به پرهيزكاري و اخلاق نيكو مشغول شود».
بنابراين اگر كسي ترك گناه كند و منتظر امامش باشد، از ياران واقعي حضرت به شمار مي‌آيد، آنگاه اگر بزرگترين توفيق الهي او را دريابد، غيبت و و ظهور حضرت برايش تفاوت نخواهد داشت.
بند چهل و پنجم
اين بند براي حاكمان است
يا براي بنده يا ريس و مرئوسي كه
دوست دارد در كارش بهترين باشد
بند چهل و چهارم
اگردوست داريد كارها اسان شود
(كاري كه مي خواهيد انجام دهيد به راحتي انجام شود )
اين بند را بخوانيد
سخـاوتمنـد هرگز نيست تنهـا
كه تنـهايى نصيب ديگران است
سخـى باشد قريـب رحمت حق
به نزديك بهشت و مردمان است
اين جمله راهميشه در دل زمزمه كن:
آنجا كه راه نيست خدا راه ميگشايد
وخداي من هيچگاه دير نميكند...
تا دل شده مبتلاي عشقت
سر باخته ام به پاي عشقت
بيگانه شود ز هر دو عالم
آنكس كه شد آشناي عشقت
آفاق پر است و گوش ما كر
از همهمه و صداي عشقت
از بام و در و هوا نيوشد
عاشق همه جا نواي عشقت
سر پيش شهان نميكند خم
هر كس كه شود گداي عشقت
بيمار كه از دواست بيزار
خوشتر ز دوا بلاي عشقت
سر مي رسدش به عرش آنكو
انداخته سر پاي عشقت
بيرون نكند « وفا » ي مسكين
يك لحظه ز سر هواي عشقت
شايد براي آمدنت دير كرده‌اي
وقتي نگاه آينه را پير كرده‌اي
ديري است آسمان مرا شب گرفته است
خورشيد من براي چه تأخير كرده‌اي؟
اين بارش بهاري من هم خلاصه شد
در آن دو قطره اشك كه تبخير كرده‌اي
قلب مرا شكستي و يادم نبود كه
با تكه‌هاش عاطفه تكثير كرده‌اي
با آتشي كه داغ غم تو به دل زده
من را در عشق منشأ تأثير كرده‌اي
وقتي كه اين همه ز غمت شكوه مي‌كنم
شايد براي آمدنت دير كرده‌اي
: حتماً كه نبايد جمعه و شب جمعه باشه كه برا آقامون بنويسيم . . .
مواد طبيعي بسياري براي كاهش وزن در دسترس قرار دارند. با اين حال، به نظر ميرسد كه چاي حاوي عسل و دارچين يكي از دلپذيرترين مواد طبيعي براي كاهش وزن باشد. آيا اين معجون پرانرژي ميتواند به كسي در رسيدن به وزن مناسب كمك كند؟
بسياري از مردم ادعا ميكنند كه نوشيدن ۲ بار در روز (صبح و شب) مخلوط عسل و دارچين در كاهش وزن مؤثر است. يك حقيقت علمي براي اين ادعا وجود دارد. به طور سنتي، از عسل به عنوان ماده اي خواب آور، مسكن گلودرد و حتي التيام بخش زخم استفاده شده است،اما آيا عسل ميتواند به كاهش وزن نيز كمك كند؟
برخي از دانشمندان معتقدند كه عسل ميتواند اين كار را انجام دهد. بديهي است كه اكثر افراد چاق از عارضه مقاومت به انسولين نيز رنج ميبرند. اين عارضه مانع سوخت وساز درست گلوكز ميشود. هنگامي كه چنين شرايطي رخ ميدهد كاهش وزن بسيار دشوار ميشود. برخي مطالعات نشان دادهاند، افرادي كه به مدت ۳۰ روز از مخلوط عسل و دارچين استفاده كردهاند موفق شدهاند سطح مقاومت به انسولين بدن خود را كاهش دهند.
۸۰درصد از مواد تشكيل دهنده عسل را گلوكز و فروكتوز تشكيل ميدهد. گلوكز و فروكتوز عسل مانند ديگر شيرين كننده ها باعث افزايش قندخون نميشوند. به اين ترتيب حساسيت به انسولين كنترل ميشود. هرچه حساسيت سلولها به انسولين بيشتر باشد كمتر امكان دارد كه عارضه مقاومت به انسولين بروز كند. در اين صورت بدن از كارايي بيشتري براي سوزاندن چربي برخوردار ميشود. به نظر ميرسد عسل حتي ميتواند بعضي از علائم مقاومت به انسولين را معكوس كند.
اين در حالي است كه دارچين نيز در رابطه با بيماري ديابت تحت تحقيقات گسترده اي قرار گرفته است.
يك مطالعه پژوهشي آشكار كرده است كه خوردن حتي نصف يك قاشق چايخوري دارچين در روز نيز قادر به كاهش قندخون- بيماران ديابتي كه به طور نامنظم كنترل شده اند- ميشود. مطالعه ديگر روشن كرده است كه اجزاي تشكيل دهنده دارچين ميتوانند باعث كاهش و پيشگيري از مقاومت به انسولين شوند. مركز اشتها در مغز داراي گيرنده هاي انسولين است. هنگامي كه فردي به عارضه مقاومت به انسولين دچار ميشود، بخش عمده انسولين قادر به رسيدن به اين گيرندهها نيست، غده لوزالمعده به توليد بيش از پيش انسولين ادامه ميدهد تا سطح گلوكز خون را پايين نگاه دارد و اين شرايط باعث تداوم پراشتهايي ميشود.
به نظر ميرسد كه مخلوط عسل و دارچين قادر به تعديل برخي از اثرات مقاومت به انسولين است. بيماراني كه اين چاي را نوشيده اند اظهار كم اشتهايي و بي ميلي نسبت به كربوهيدراتها را تجربه كرده اند. مقاومت به انسولين بهطور ويژه در ميان زنان بيشتر است. اضافه كردن عسل و دارچين به رژيم غذايي ميتواند راهي دلپذير براي كنترل اين عارضه و كمك خوبي براي كاهش وزن باشد.
اگرچه دستورالعملهاي بسياري براي تهيه اين چاي وجود دارد، اما دستور اصلي تهيه آن بسيار ساده است:
• يك بخش دارچين به نسبت ۲ بخش عسل
• يك فنجان آب داغ روي دارچين بريزيد و نيم ساعت آن را در آب داغ بخيسانيد.
• بعد از سرد شدن مخلوط آب و دارچين، عسل را اضافه كنيد.
• نصف اين چاي را قبل از خواب و باقيمانده آن را صبح بنوشيد.
از آنجايي كه ممكن است اين چاي باعث كاهش قند خون شود، بهتر است بيماران در مورد مصرف آن با پزشك معالج خود مشورت كنند.
سخـى مى خورد نان ز خوان كسان
كه مردم به رغبت ز خوانش خورند
بخيــ ل از سـر بخـل نان كسـى
نيـارد خـورد تا كه نانش خورنـد
بند چهل و سوم
اگر از دست معصيتها خسته شده ايد
ودوست داريد از دست معاصي خلاص شويد
اين بند را بخوانيد
22 ـ الصَّفح الجميلُ العفوُ مِن غيرِ عِتاب
عفو چون كرده اى خطاب مكن
كار بـى جا و نـاصـواب مكن
وه چه نيكوسـت، عفـو بى منّت
عفو كـردى اگـر، عتـاب مكن
علل بروز اختلالات يادگيري
ثابت شده است كه علل بروز اختلالت يادگيري نسبتا مهم است. با اين حال در پژوهشهاي مختلف تاثير عوامل زير در بروز اين اختلالات مورد تائيد بوده‌اند. هر چند همواره تاثير متقابل عوامل مورد نظر بوده است.
عوامل فيزيولوژيك موثر در بروز اختلالات يادگيري
بسياري از متخصصان بر اين باورند كه علل اساسي و عمده اختلالات يادگيري آسيب ديدگي مغزي شديد يا جزئي و صدمه وارده به دستگاه عصبي مركزي است.
عوامل موثر در بروز اختلالات يادگيري
شواهدي در دست است كه نشان ميدهد اختلالات يادگيري احتمالا در برخي خانواده‌ها بيش از ديگران ديده ميشود. مطالعات انجام شده بر روي دوقلوها به گونه‌اي حاكي از نشانه‌هاي عمل ژنتيكي است. واكر ، "كول" و "ولف" به الگوهاي خانوادگي پي برده‌اند كه با اختلالات يادگيري پيوند دارند.
عوامل بيوشيميايي موثر در بروز اختلالات يادگيري
گفته شده است كه اختلالات گوناگون متابوليكي در حكم عواملي هستند كه موجب اختلالت يادگيري مي‌شوند. برخي از عوامل بيوشيميايي كه در ارتباط با اختلالات يادگيري از آنها نام برده شده است عبارتند از: هايپوگليسمي ، عدم توازن استيل كولي نستروز و كم كاري تروئيد.
عوامل پيش هنگام و قبل از تولد در بروز اختلالات يادگيري
اختلالات يادگيري برخي كودكان ميتواند بواسطه مشكلاتي باشد كه پيش از تولد ، هنگام تولد و بلافاصله بعد از تولد وجود داشته است.
از جمله عوامل پيش از تولد عبارتند از:
- عدم تناسب نوع خون مادر با جنين
- اختلالات در ترشحات داخلي مادر
- قرار گرفتن در برابر اشعه
- استفاده از دارو
از عوامل هنگام تولد ميتواند به مواردي چون:
- كم وزني هنگام تولد
- آسيب وارده بر سر
- آمدن جفت پيش از نوزاد
- تولد با پا ، اشاره كرد.
از عوامل بعد از تولد عبارتند از:
- مسموميت سرب
- نارساييهاي تغذيه‌اي
- محروميتهاي محيطي و ...
عوامل آموزشي موثر در بروز اختلالات يادگيري
به عقيده برخي متخصصان تدريس ناكافي و ناصحيح ميتواند در بسياري از اختلالات يادگيري عامل به حساب بيايد. به نظر ميرسد كه شماري از كودكان مبتلا به اختلالات يادگيري مركز تحت آموزش كافي و مناسب قرار نگرفته‌اند.
انواع اختلالات يادگيري
كودكان مبتلا به اختلالات يادگيري ممكن است در يكي يا چند مورد از زمينه‌هاي زير دچار مشكل باشند: اختلال در زبان گفتاري ، اختلال در زبان نوشتاري ، اختلال خواندن و اختلال در حساب. به عبارتي ممكن است كودكي در همه زمينه‌هاي فوق به جز يك زمينه عملكرد خوب و مناسبي داشته باشد، ولي در يك زمينه دچار مشكل شود و به اين ترتيب همپوشيهاي مختلفي در زمينه‌هاي ياد شده ممكن است اتفاق بيافتد.
درمان اختلالات يادگيري
هر چند اختلالات يادگيري اصولا مساله‌اي آموزشي است، اما از چندين جنبه مختلف مورد بررسي قرار گرفته است. بسياري تلاشها در اين زمينه آشكار از فرضيه نقص جزئي در مغز سود مي‌جويند و بدين ترتيب مي‌كوشند تا با ارزيابي مسائل فرض شده مربوط به اين نقص زيستي مشكل را برطرف كنند. از جمله شيوه‌هاي درماني رايج بر اين اساس مي‌توان به درمان رايج بر نگرشهاي "ادراكي" - "حركتي" اشاره كرد.
در اين شيوه تلاش ميشود تا موقعيتهايي براي كودك فراهم شود تا بتواند اطلاعاتي را از محيط دريافت دارد، به يكديگر ارتباط دهد و آنها را دريابد. استفاده از روروك ، بازيهايي براي آموزش حركت ، تمرينات روي تخته سياه براي رشد هماهنگي حركت و ادراك ديداري ، حل معما در اين شيوه كاربرد دارد.
از روشهاي درماني ديگر مي‌توان به روش "ديداري" - "حركتي فراستيگ" و شيوه‌هاي رفتاري اشاره كرد. برخي از متخصصان حرفه پزشكي نيز معتقدند بايد به اين دسته كودكان دست كم به طور آزمايشي دارو تجويز كرد. با اين حال درباره تاثيرات دارو درماني روي دانش آموزان مبتلا به اختلالات يادگيري مطالعات انجام شده بسيار اندك است. "مگا ويتامين درماني" اولين بار توسط كوت براي درمان اين اختلالات پيشنهاد شد كه به استفاده از ويتامينها تا حداكثر يك هزار برابر ميزان مورد نياز بدن گفته ميشود.
از سوي ديگر در نظر گرفتن امكانات آموزشي ويژه براي كودكان مورد توجه قرار گفته است مثلا استفاده از اتاق مرجع يا كلاسهاي ويژه. با اين حال مساله جاي دهي مبتلايان به اختلالات يادگيري در كلاسهاي مختلف هنوز مورد بحث بسياري از متخصصان آموزش و پرورش است.
روان شناسي كودك (Child Psychology)
نگاه اجمالي
بدون شك يكي از مهمترين و موثرترين دوران زندگي آدمي دوران كودكي است. دوراني كه در آن شخصيت (Personality) فرد پايه‌ريزي شده و شكل مي‌گيرد. امروزه اين حقيقت انكارناپذير به اثبات رسيده است كه كودكان در سنين پايين (طفوليت) فقط به توجه و مراقبت جسماني نياز ندارند، بلكه اين توجه بايد همه ابعاد وجودي آنها شامل رشد اجتماعي ، عاطفي ، شخصيتي و هوشي را دربر گيرد. اين ابعاد عوامل تعيين كننده و اساسي يك انسان هستند كه از دوران كودكي پايه‌گذاري و شكل مي‌گيرند.
اهميت روان شناسي كودك
روان شناسي كودك اهميت خود را از كودك مي‌گيرد، چرا كه دوران كودكي انسان اهميت فوق‌العاده‌اي دارد. شايد نگاهي به دوران كودكي انسان و توانائيهاي نوزاد انسان در مقايسه با ساير موجودات اهميت اين دوران را آشكارتر سازد. نوزاد انسان در ميان ساير موجودات عالم طولاني‌ترين زمان را نياز دارد كه قابليت‌ها و توانائيهاي خود را پرورش و آشكار سازد. در واقع انسان حدود 18 سال اول زندگي خود را در حال رشد و تكامل در ابعاد مختلف است و اين زمان طولاني و با اهميتي در زندگي انسان است.
از طرف ديگر ، نوزاد انسان با كمترين توانايي‌ها و امكانات (نظير بازتابها) به دنيا مي‌آيد و به مراقبت زياد و شديدي نسبت به ساير موجودات نياز دارد (براي مثال در نظر بگيريد كه چگونه گوساله گاو پس از به دنيا آمدن روي پاي خود مي‌ايستد، ولي نوزاد انسان حتي نمي‌تواند سر خود را راست نگه دارد). ابن مراقبت توسط پدر و مادر در وهله اول و توسط اطرافيان و جامعه در وهله دوم اعمال ميشود، ولي اين مراقبت بدون آگاهي ، دانش و آموزش شيوه‌هاي فرزند‌پروري صحيح امكان ندارد و اهميت روان شناسي كودك نيز از اين دو موضوع (زمان طولاني رشد كودكي و شيوه‌هاي صحيح فرزند‌پروري) ناشي ميشود.
اهداف روان شناسي كودك
روان شناسي كودك به عنوان يكي از زير‌مجموعه‌هاي «روان شناسي رشد» با هدف نگاه دقيق و علمي به كودك و نيازهاي او و يافتن شيوه‌هاي صحيح پرورشي و آموزشي كودك از اولين سالهاي تاسيس روان شناسي علمي مورد توجه بوده است. (البته موضوع كودك و مسائل مربوط به او هميشه مورد توجه بوده است). در طول اين سالها روان شناسان زيادي نظير ژان پياژه (Jean Piaget) ، استانلي هال (Stanley Hall) به مطالعه و تحقيق در مورد جنبه‌هاي مختلف رشد كودك پرداخته‌اند.
موضوعات مورد مطالعه در روان شناسي كودك
مطالعه در مورد جنبه‌هاي مختلف رشد كودك
رشد يك فرايند چند بعدي است. اين رشد شامل رشد جسمي ، رشد زباني ، رشد عاطفي ، رشد شناختي (Cognitive Development) ، رشد اجتماعي ، رشد اخلاقي و رشد شخصيتي است و توجه به مطالعه در مورد تمام اين جنبه‌ها يكي از اهداف روان شناسي رشد است. اهميت اين توجه به تمام ابعاد رشدي باعث آگاهي و شناختي متعادل و چند‌بعدي در مورد كودك ميشود و والدين و ساير افراد مرتبط با كودك را در درك و رفتار صحيح با كودك ياري مي‌نمايد.
مطالعه در مورد نيازهاي كودك در سنين مختلف
كودكان داراي نيازهاي (Needs) متعددي هستند و در سنين مختلف يكي يا چند مورد از اين نيازها در مقايسه با ساير نياز در اولويت مي‌باشد. براي مثال ، در مرحله نوزادي (صفر تا دو سالگي) نيازهاي جسماني در اولويت قرار دارد. در حاليكه در دوران نوجواني (سنين بعد از 12 سالگي) نياز به استقلال فردي در اولويت مي‌باشد.
مطالعه در مورد شيوه‌هاي صحيح فرزند‌پروري
شيوه‌هاي صحيح فرزند‌پروري ، نحوه تعامل و روابط مناسب با فرزندان از مهمترين موضوعات براي روان شناسان كودك مي‌باشد. بيشتر پدر و مادرها فرزند‌پروري را كاري ساده تلقي ميكنند و بر اين باور هستند كه هر كسي ميتواند از عهده اين امر برآيد. (البته اين ديدگاه بيشتر در والدين بدون فرزند ديده ميشود) اما فرزند‌پروري نياز به آگاهي و آشنايي با نحوه عملكرد و اصول آن دارد و تحقيقات حوزه روان شناسي كودك اصول و روشهاي متعددي را متناسب با سنين مختلف يافته است.
مطالعه در مورد مقابله با برخي مشكلات رفتاري _ رواني دوران كودكي
كودكان نيز همچون بزرگسالان دچار آشفتگيهاي رواني _ رفتاري مي‌شوند و اين مسئله باعث تحقيقات و مطالعات دامنه‌داري در زمينه انواع اين آشفتگيها و تفاوت آنها با آشفتگيهاي رفتاري _ رواني بزرگسالان و همچنين شيوه‌هاي درماني اين آشفتگيها شده است. برخي ار اين مشكلات و آشفتگيهاي رفتاري _ رواني كودكان عبارتند از: اتيسم (Otism) ، اختلالات يادگيري ، اختلالات توجه ، اختلالات دفعي ، ناخن جويدن و ... .
رشد حركتي دست
حركات كودك در بدو تولد فقط به يك سري لوليدنها و وول خوردنهاي ناهماهنگ و غير ارادي محدود ميشود، اما او كم كم و تا 18 ماهگي، مهارتهايي را بطور ناخودآگاه ياد مي‌گيرد كه به كمك آنها در مدت زماني كوتاه به كوچولويي كار كشته و ماهر مبدل خواهد شد. اگر به دستهاي كودكتان پس از تولد دقت كنيد، مي‌بينيد كه او آنها را دائما به صورت يك مشت محكم جمع مي‌كند، بطوري كه اگر انگشت دستتان را داخل مشت او كنيد، چنان آن را محكم مي‌چسبد كه گويي پنجه‌هايي فولادين انگشت شما را به دام انداخته! ...
از تولد تا سه ماهگي
تمام كودكان با آن مهارت و فن "گرفتن" شگفت انگيز به دنيا مي‌آيند كه به آن "رفلكس مشت" مي‌گوييم. اين رفلكس تا حدود شش الي هشت هفته كه كودك پس از آن قادر به باز و بسته كردن انگشتان دستهايش ميشود، ادامه دارد. در اين مرحله مي‌توانيد اسباب بازيهاي سبك را به دستش بدهيد تا او به آنها چنگ زده و در دست خود نگاهشان دارد. كودك زماني دستهايش را كشف مي‌كند و كمي به آنها توجه نشان ميدهد كه كم كم شروع به باز كردن مشتهايش مي‌كند و تازه اين موقع است كه او به وجود انگشتان دست پي برده و با باز و بسته كردن آنها و چنگ زدن و آنها ، احساسشان مي‌كند. البته اين نكته را هم بدانيد كه كودك در اين مرحله قادر نيست با دقت به انگشتان دستش نگاه كند و آنها را به درستي تشخيص دهد، چون هنوز آن هماهنگي لازم بين "ديدن" و "دسترسي پيدا كردن به چيزي" در او بوجود نيامده است. در اين سن ، كودك يك شي را به خوبي در دستش نگه مي‌دارد، اما تلاش چنداني براي خوب تماشا كردن آن انجام نمي‌دهد.
دانشمندان مدتي است به اين نتيجه رسيده‌اند كه صداي يك اسباب بازي در جلب نگاه يك كودك به سوي دستهايش نقش مهمي را ايفا مي‌كند. به عنوان مثال اگر يك جغجغه به دست كودكتان بدهيد، چشمان او صداي جغجغه را دنبال كرده و باعث ميشود او دستهايش را كشف كند و همين كشف ، شروع هماهنگي ميان چشم و دست است. طبق گفته "پنه لوپه ليچ" كارشناس مراقبتهاي كودكان ، در اين مرحله استفاده از اسباب بازيهاي خوش دست آنهايي كه مي‌توان آسان بدست گرفت. سبك و صدادار از اهميت بيشتري برخوردارند چرا كه اين نوع اسباب بازيها چشمهاي كودك را مستقيما به سوي دستهايش جلب ميكنند و باعث مي‌شوند رابطه قوي ميان كودك و دستهايش ايجاد شود.
سه تا شش ماهگي
كودك در اين سن به خوبي با دستهايش آشنا شده و آنها را مي‌شناسد، حتي موقعيت مكاني انگشتان دست را تشخيص داده و مي‌داند كه كارشان چيست. گرچه حركات دستهاي كودك در قاپيدن و نگهداري اسباب بازيهاي آويزان و متحرك هنوز تا حدودي ناهماهنگ و نامتعادل است. در اين مرحله ، دستهاي كودك كم كم راه خود را به سوي دهان نيز پيدا مي‌كند.
در حدود چهار ماهگي ، كودك شروع به كسب هماهنگي لازم ما بين حركات دست و چشم مي‌كند، به عبارت ساده‌تر ، او دستهايش را به خوبي مي‌شناسد و مي‌داند چطور آنها را بكار بيندازد و كجا از آنها استفاده كند. استفاده از دستها براي يك فرد بزرگسال كار ساده و پيش پا افتاده‌اي است، اما براي يك كودك كنجكاو شيوه و عملكردي پيچيده است. كودك وقتي شيئي را مي‌بيند و تصميم مي‌گيرد آن را در دست بگيرد، اول فاصله آن را تخمين مي‌زند، بعد دستهايش را به سوي آن دراز مي‌كند تا وسيله مورد نظر را به چنگ آورد. در مراحل اوليه ممكن است در انجام اين كار موفق نشويد، اما با تمرين و ممارست زياد بالاخره كارايي لازم را به دست مي‌آورد و حتي پس از گذشت چند ماه ميتواند با قاطعيت پيش خودش حدس بزند كه آن شي قابل دسترسي هست يا نه! ... .
شش ماهگي تا يك سالگي
كودك در اين بلند كردن اسباب بازي و در دست گرفتن آنها را به خوبي ياد گرفته است، اگر به حركات دستش توجه كنيد مي‌بيند كه او انگشتان دستش را بازي مي‌كند و وقتي اسباب بازي را لمس كرد، انگشتان دستش را دور آن حلقه كرده و جمع مي‌كند، پس ياد گرفته كه اجسام را چگونه از زمين بلند كند. علاوه بر آن، به خوبي ياد گرفته كه اشيا را در دستانش به گردش در آورده و از اين دست به آن دست بدهد حتي با دستش اسباب بازيها از روي زمين بردارد.
در اين مرحله، حس و انگيزه لمس كردن اجسام در كودكان به صورت يك بازي مهيج و تحريك كننده در مي‌آيد و از آنجايي كه دنيايي از ناشناخته‌ها مقابل رويش قرار دارد او بايد آنها را كشف كند، پس تعجبي ندارد كه كودكتان در خانه شروع به گشت و گذار كرده و به تمام سوراخ و سنبه‌ها سركشي كند، بلكه چيز تازه‌اي پيدا كند و آن را در دست بگيرد، از اينرو بهتر است اجسام متفاوت با بافتهايش مختلف در اختيارش بگذاريد تا حس كنجكاوي اش ارضا شود.
يك سالگي تا 18 سالگي
حركات دست در سنين ما بين 13 الي 15 ماهگي وارد مرحله جديدي ميشود كه ما اسم آن را "رفلكس گازانبري" گذاشته‌ايم، يعني كودك با اصلاح مرحله "قاپيدن ساده اجسام" از انگشتان دستش براي برداشتن اجسام بسيار ريز مثل تيله استفاده مي‌كند. به عبارت بهتر، او ميتواند به كمك شستشو و يكي ديگر از انگشتانش، تيله را از روي زمين بردارد. اين شيوه كم كم به او كمك مي‌كند تا لباسهايش را خودش بپوشد و دكمه هايش را ببندد، مداد يا خودكار را در دست بگيرد، كشوها را باز و بسته كند و به مرور با قاشق و چنگال غذا بخورد.
23 ـ لايَأبَى الكرامَةَ الاّ الحِمارَ
بشـنـو كـلـام نـغـز فـرزنـد پيمبر
گفتـار او روشـنـگـر شبهاى تار است
جز مردم احـمـق نتـابـد رخ ز احسان
هر كس كند احسان مردم ردّ، حمار است
بند چهل و دوم
اگر دوست داريد
به رحمت خدا وند نائل شويد
هميشه اين بند را بخوانيد
و مرا هم دعا كنيد
غيبت كردن از گناهان روزانه مردم و داستان عجيبى از غيبت
غيبت آثار سوء برخى از اعمال بر روابط انسان با ديگران بسيار آشكار است. از جمله اعمالى كه روابط انسانها را سست و سرد مىكند و منشأ گناهان ديگر مىگردد غيبت است. غيبت عبارت است از ياد كردن ديگرى به چيزى كه اگر با خبر شود خوش نمىدارد؛ يعنى نقص كسى را نزد ديگران به قصد نكوهش ذكر كردن. اين نقص ممكن است جسمانى، اخلاقى يا رفتارى باشد؛ البته بايد در نزد عرف نقص قلمداد شود. غيبت صرفاً به وسيله گفتار و زبان نيست، بلكه نوشتن و اشاره كردن نيز مشمول عنوان غيبت است.
از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) روايت شده است: هل تدرون ما الغيبة؟ قالوا: الله و رسوله اعلم قال: ذكرك اخاك بما يكره. قيل أرأيت ان كان فى اخى ما اقول؟ قال: ان كان فيه ما تقول فقد اغتبته و ان لم يكن فيه فقد بهته. (1) پيامبر پرسيدند: آيا مىدانيد غيبت چيست؟ پاسخ دادند: خدا و رسولش داناترند. فرمودند: ياد كردن برادرت (در نزد كسي يا كساني) نسبت به چيزي كه اگر بفهمد ناراحت ميشود. پرسيده شد: حتى اگر آن چه مىگويم در برادرم باشد باز هم غيبت است؟ فرمودند: اگر آن چه مىگويى در او باشد غيبتش را كردهاى و اگر در او نباشد بهتان زدهاى.
از امام كاظم (عليه السلام) روايتى نقل شده است كه حدود غيبت را روشن مىفرمايد: «مَن ذَكرَ رَجُلا مِن خَلفِهِ بما هُو فِيه مِمّا عُرفه الناس لَم يَغتَبه و مَن ذَكره مِن خَلفِهِ بما هو فيه مِما لا يَعرفهُ الناس اَغتابهِ، و مَن ذَكره بِما لَيس فيه فَقد بُهته.» (2) كسى كه ديگرى را در غيابش به عيبى كه مردم از آن باخبرند ياد كند، غيبت او را نكرده است و كسى كه ديگرى را در غيابش به عيبى ياد كند كه مردم از آن بىخبرند، غيبت او را كرده است و كسى كه او را به عيبى كه در او نيست ياد كند به او بهتان زده است.در هر حال يكي از اخلاق عالي اسلامي پوشاندن عيب ديگران است. برترين عيب پوشي‌ها همراه با نصيحت و ارشاد به خوبي‌هاست.
داستان عجيبى از غيبت
انس بن مالك مى‌گويد: روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله امر به روزه فرمود و دستور داد كسى بدون اجازه من افطار نكند . مردم روزه گرفتند، چون غروب شد هر روزه‌دارى براى اجازه افطار به محضر آن جناب آمد و آن حضرت اجازه افطار داد .در آن وقت مردى آمد و عرضه داشت دو دختر دارم كه تاكنون افطار نكرده‌اند و از آمدن به محضر شما حيا مى‌كنند اجازه دهيد هر دو افطار نمايند. حضرت جواب نداد. آن مرد گفته‌اش را تكرار كرد، حضرت پاسخ نگفت، چون بار سوم گفتارش را تكرار كرد حضرت فرمود: آنها كه روزه نبودند، چگونه روزه بودند در حالي كه گوشت مردم را خورده‌اند، به خانه برو و به هر دو بگو قي (استفراغ) كنند، آن مرد به خانه رفت و دستور قي كردن داد، آن دو قي كردند در حالي كه از دهان هر يك قطعه‌اى خون لخته شده بيرون آمد، آن مرد در حال تعجب به محضر رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و داستان را گفت، حضرت فرمود به آن كسى كه جانم در دست اوست اگر اين گناه غيبت بر آنان باقى مانده بود اهل آتش بودند!!
1- كشف الربيه عن احكام الغيبة، ص ?.
2- جامع السعادات، ج ?، ص ???
عرفان اسلامي (شرح جامع مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه)، حسين انصاريان،ج1
صلى الله عليك يا مولاتنا يافاطمة الزهراء، ولعن الله قاتليك وظالميك
لعن الله قاتليك و ظالميك يا سيدتي ومولاتي فاطمة الزهرا
بصيـر بـاش به احكـام دين حق كه خداى
از آن فقيه كه دانا به حـكم اوست رضاست
نشـانـه هـاى فقـاهـت به نزد پـير خرد
قضـاوت بحـق و دانـش و سكوت بجاست
امام صادق(عليه السلام) فرمودند:
اگر كار منكر در ميان جامعه اى انجام شود و مردم، انجام دهنده آن را سرزنش نكنند، بدون شك نزديك است كه خداوند عذابى همگانى بر آنان فرو فرستد.
امام صادق(ع) از قول رسول خدا(صلى الله عليه و آله) فرمودند:
اگر بنده اى مخفيانه مرتكب گناهى شود، فقط خودش ضرر مى كند. ولى اگر آشكارا مرتكب گناه شود و كسى او را سرزنش نكند، همه ضرر مى كنند.
آنگاه امام صادق(عليه السلام) فرمودند: به اين جهت كه با عمل او دين خدا ذليل شده و كسانى كه زمينه دشمنى با خدا دارند، از او پيروى مى نمايند.
اميرالمؤمنين(عليه السلام) فرمودند:
اى مردم! بي شك، اگر كساني پنهاني گناه كنند و مردم را از كار خود مطلع نسازند، خداى متعال همه مردم را به خاطر گناه آنان عذاب نمى كند.
ولى اگر گناه خود را اشكار انجام دهند، مردم نيز آنها را سرزنش نكنند، همه مردم مستوجب عذاب خداى متعال خواهند بود.
منبع: ثواب الاعمال و عقاب الاعمال
محمّد مهدي، فرزند سيد مرتضي طباطبايي بروجردي، معروف به سيد بحرالعلوم، از نوادگان امام حسن مجتبي (عليه السلام)، در يك خانواده روحاني و پرهيزكار، در شهر كربلاي معلي پا به عرصه هستي نهاد.[۱]
در علم و فضائل اخلاقي سيد مطالب زيادي است كه من حقير بخواهم در اين زمينه كلامي عرض كنم اما در اين مطلب مي خواهم دليل اينكه چرا علما به او لقب «بحرالعلوم: درياي علم» را داده اند را نقل كنم.
ميرزاي قمي ـ نويسنده كتاب قوانين ـ مي گويد:
من با علامه بحرالعلوم در درس آقا وحيد بهبهاني (ره) هم مباحثه بودم. اغلب من براي او بحث را تقرير مي كردم تا اينكه به ايران آمدم و كم كم شهرت علمي سيد بحرالعلوم به همه جا رسيد و من تعجب مي كردم. تا زماني كه خدا توفيق عنايت فرمود كه براي زيارت عتبات موفق بشوم. وقتي به نجف اشرف وارد شدم سيد را ملاقات كردم. مسأله اي عنوان شد، ديدم سيد بحرالعلوم درياي مواج و عميقي از دانشهاست. پرسيدم: آقا ما كه با هم بوديم، شما اين مرتبه را نداشتيد و از من استفاده مي كرديد، حال شما را مانند دريا مي بينم. سيد فرمود: ميرزا، اين از اسرار است كه من به تو مي گويم. تا زنده ام به كسي نگو و كتمان بدار. من قبول كردم. آنگاه فرمود:
«چگونه اين طور نباشم و حال آنكه آقايم (حجة بن الحسن ارواحنا فداه) مرا شبي در مسجد كوفه به سينه مبارك خود چسبانيد (كه گويي علم از سينه حضرت به سينه من منتقل شد).[۲]
وقتي گاهي اينگونه داستان ها را از علماي عظام مي خوانم واقعاً انگشت حسرت به دهان مي گيرم و با خود مي گويم: آنها كجا و ما كجا… .
[۱]. فوائد الرضويه، شيخ عباس قمي، ص۶۷۶؛ مستدرك الوسائل، ميرزا حسين نوري، ج۳، ص۳۸۳؛ قصص العلماء، ميرزا محمد تنكابني، ص ۱۶۸؛ اعيان الشيعه، سيد محسن امين عاملي، ج ۱۰، ص ۱۵۸
[۲]. گنجينه دانشمندان، محمد شريف رازي، ج۸، ص ۳۷۱ به نقل از گلشن ابرار، ج۱، ص۲۹۹٫
عفو چون كرده اى خطاب مكن
كار بـى جا و نـاصـواب مكن
وه چه نيكوسـت، عفـو بى منّت
عفو كـردى اگـر، عتـاب مكن