تقويت سيستم ايمني در واقع به معناي كمك به سلول‌ها و مولكول‌هايي است كه در پروسه ايمني بدن مسئول هستند.
درواقع نقش سيستم ايمني شناسايي مواد، پروتئين‌ها و سلول‌هاي زنده بيگانه‌اي است كه به بدن وارد مي‌شود يعني اين مواد و سلول‌ها توسط اين سيستم برداشته مي‌شود.
وقتي بدن ما در معرض عفونت‌هاي شديد، برداشتن طحال، ابتلا به انواع بدخيمي‌ها، دريافت داروهاي تضعيف‌كننده سيستم ايمني مانند كورتون، انجام جراحي‌هاي بزرگ و سوء‌تغذيه قرار مي‌گيرد، دچار ضعف شديد سيستم دفاعي بدن مي‌شود.
اما دكتر فريبا شيرواني، فوق تخصص بيماري‌هاي عفوني اطفال بر اهميت تقويت سيستم ايمني كودكان نسبت به بزرگسالان تاكيد بيشتري مي‌كند، چرا كه نقص ايمني در كودكان كه مي‌تواند تحت تاثير سابقه خانوادگي نيز ايجاد شود، برابر است با ابتلا به هشت بار يا بيشتر عفونت گوش و دو بار يا بيشتر عفونت سينوس و دو بار يا بيشتر عفونت ريوي در سال، آبسه‌هاي مختلف در بدن و پاسخ ندادن مناسب به درمان آنتي‌بيوتيكي.
اين متخصص اطفال در گفت‌وگو با جام‌جم با تاكيد بر اينكه نقص ايمني معمولا با افزايش حساسيت نسبت به عفونت‌ها بروز پيدا مي‌كند، مي‌افزايد: معاينه جسمي كودكاني كه نقص ايمني دارند معمولا كسالت، ناخوشي، رنگ‌پريدگي و تحريك‌پذيري را در آنها نشان مي‌دهد. اختلال رشد قدي و وزني نيز در چنين كودكاني ديده مي‌شود.
همچنين توده عضلاني و بافت چربي ممكن است در اين كودكان كاهش يافته باشد، گره‌هاي لنفاوي و لوزه‌هايشان كوچك بوده يا اصلا وجود نداشته باشد. اگزماي پوستي نيز در برخي از انواع نقص ايمني وجود دارد.
نقص ايمني كودكان؛ هديه موروثي
به گفته متخصصان اطفال غير از كودكان نارس كه دچار نقص سيستم ايمني هستند، برخي از كودكان نيز ممكن است با نقص ايمني به دنيا بيايند و اگرچه نادر است، اما نسبت به نوع بيماري‌شان ممكن است، علائم متفاوتي را بروز دهند. به‌عنوان مثال در صورت نقص شديد سيستم ايمني نوزاد مبتلا به عفونت واكسيناسيون با ب.ث.ژ انجام مي‌شود، ولي در بزرگسالان نقش سيستم ايمني اكتسابي است و از طرف ديگر پيري نيز مي‌تواند باعث تضعيف سيستم ايمني شود.
همچنين ابتلا به بيماري ايدز در بزرگسالي باعث نقص در سيستم ايمني مي‌شود و اگر كودكي از مادر مبتلا به ايدز متولد شود، نيز داراي نقص ايمني مادرزادي خواهد بود.
از ويتامين‌ها كمك بگيريد
متخصصان براي كمك به تقويت سيستم ايمني افراد از روش‌هاي مختلفي مانند تزريق سلول‌هاي مغز استخوان يا تجويز داروهاي خاص كمك مي‌گيرند، اما به گفته دكتر شيرواني افراد مبتلا به نقص سيستم ايمني بسته به نوع بيماري‌شان يكسري واكسن‌ها را نبايد دريافت كنند، اما مصرف يكسري واكسن‌ها برايشان لازم است، ولي به‌طور كلي واكسن‌هاي زنده در بيشتر موارد منع مصرف دارد.
اين متخصص اطفال تاكيد مي‌كند: استفاده از ويتامين A در اين افراد براي توليد لنفوسيت يا همان گلبول‌هاي سفيد است، چراكه بدون وجود اين ويتامين، لنفوسيت‌ها به‌طور مناسب منسجم نمي‌شود يا ممكن است تعداد و كيفيت آنها پايين باشد.
مصرف 0.3 تا 0.8 ميلي‌گرم از ويتامين‌ها بخصوص ويتامين B6، روي، يد و ويتامين C به‌طور روزانه براي كودكان زير ۱۸ ماه توصيه مي‌شود.
ويتامين C نيز نه‌تنها در كودكان بلكه در همه افراد با تاثير بر سيستم ايمني، آن را تقويت مي‌كند و مانع ابتلاي فرد به انواع عفونت‌ها و بيماري‌هايي نظير سرماخوردگي، آنژين و برونشيت مي‌شود، اما مصرف ۵۰ تا ۱۱۰ ميلي‌گرم ويتامين C در روز براي كودكان زير ۱۸ ماه توصيه مي‌شود.
آنتي‌اكسيدان‌ها؛ سدي دفاعي در برابر آلودگي و بيماري‌ها
كمبود آهن و منيزيم مي‌تواند باعث خستگي و بي‌حالي در كودك شود و وقتي كودكي خسته است، سيستم ايمني او ضعيف مي‌شود و در مواجهه با هر ميكروبي، از پا درمي‌آيد.
متخصصان اطفال توصيه مي‌كنند كه والدين بايد از مواد و تركيبات آنتي‌اكسيداني يعني مجموعه‌اي از ويتامين‌هاي C، E، بتاكاروتن، سلنيوم و زينك كمك بگيرند و توانايي بدن فرزندانشان را براي مقابله با ويروس‌ها و باكتري‌ها افزايش دهند و مانع ضعف سيستم ايمني هنگام آلودگي هوا، مواجهه با اشعه ماوراء بنفش خورشيد و... شوند.
همچنين از مصرف تخم‌مرغ، كره و ساير مواد لبني كه حاوي ويتامين A است و نيز روغن‌هاي گياهي، جوانه گندم، و سبزي‌هاي برگ سبز كه غني از ويتامين E است در كنار ماهي و ميوه‌هاي دريايي، جگر، گوشت قرمز و ميوه‌هاي خشك مثل بادام و گردو كه منبع خوب زينك و سلنيوم است، نبايد غافل شد.
اگر مي‌خواهيد در كنار بشقاب غذايي خود يا كودكتان يك منبع خوب آنتي‌اكسيداني داشته باشيد، مي‌توانيد از سبزي‌هايي مثل گوجه‌فرنگي، كلم، اسفناج، كلم بروكلي و فلفل قرمز استفاده كنيد.
مس يكي از عناصر ضروري است كه خاصيت ضدالتهابي و ضدعفوني‌كنندگي دارد.
آنتي‌بيوتيك‌ها، سيستم ايمني را ضعيف نمي‌كند
بسياري از والدين نگران ضعف جسمي فرزندانشان پس از يك يا چند دوره مصرف آنتي‌بيوتيك هستند، اما دكتر شيرواني اين تصور را درست ندانسته و مي‌گويد: مصرف آنتي‌بيوتيك طولاني اثر مستقيمي روي سيستم ايمني ندارد، ولي مي‌تواند باكتري‌هاي روده را تحت تاثير قراردهد و از طرف ديگر باعث مستقر شدن ميكروب و عوامل مقاوم به آنتي‌بيوتيك‌ها در سيستم تنفسي كودك شود.
وي خوراندن خودسرانه مولتي‌ويتامين به كودك را نيز باور اشتباهي دانسته و اضافه مي‌كند: دادن مولتي ويتامين‌ها به كودك در صورتي كه نقص يك ويتامين در بدن ثابت نشده باشد، ضروري نيست و در صورتي كه از ويتامين‌هاي محلول در چربي به ميزان زياد استفاده شود، احتمال مسموميت وجود دارد. ولي ميتوان در موارد انتخاب شده و در صورتي كه كودك كم‌اشتهاست يا مدت‌ها ميوه و سبزي نخورده است از داروهاي مولتي ويتامين، ويتامين C و روي سود برد.
كم‌خوابي و كم‌آبي، بلاي جان كودك
متخصصان تاكيد مي‌كنند كه والدين بايد مطمئن شوند كودكشان به اندازه كافي آب دريافت مي‌كند. آب، مواد سمي را از بدن دفع مي‌كند و از بار سيستم ايمني مي‌كاهد و به عملكرد بهتر آن كمك مي‌كند. خستگي مزمن نيز در تضعيف سيستم ايمني موثر است و كودك بايد به ميزان كافي بخوابد و خانواده بايد حداكثر تا ساعت 9 الي 10 شب كودك را براي خواب آماده كرده و به او در يك خواب آرام كمك كنند.
در واقع اصلي‌ترين توصيه به والدين دادن غذاي سالم و تازه در وعده‌هاي مشخص غذايي به كودك، تامين خواب و استراحت كافي براي او، احتياط درآوردن حيوانات خانگي به منزل بخصوص در كودكان مبتلا به آلرژي، جلوگيري از خسته شدن مزمن كودك، كنترل رشد و سلامتي كودك به‌طور مداوم و توجه به ضايعات جلدي مزمن يا عفونت‌هاي مكرر است.
در صورتي كه كودك با رفتن به مهد كودك دچار عفونت‌هاي مكرر مي‌شود، بايد مدتي به او استراحت بدهيد.
پونه شيرازي - گروه سلامت
