...
//
همهمكانها و جهتها نسبت به وجود حق تعالى و احاطه او يكسان است، اما براى او در هرعالم نسبت به اهل آن عالم وجهى است و لطف او اقتضا دارد كه حتى بدنهاى ما را بهشرف توجه به سوى خود شرافت بخشد، چنان كه دلهاى ما را به اين شرف مشرف كرده است. از اين رو خانهاش را در زمين به ما شناساند، تا در ظاهر و باطن و با تن و جان،توجه ما به سوى او باشد.
با مراجعه به قرآن كريم، روايات معصومان (عليهمالسلام) و عقل، در مىيابى كه همه اين منابع سه گانه، تجه باطن آدمى به خدا را ازروى آوردن بدن وى به سمت كعبه مهمتر مىدانند. اين ظواهر كه مىبينى بدان امر شدهبراى توجه به آن امور قلبى و درونى است.
و شايد مهمترين راز لزوم روى آوردن بهسوى كعبه اين باشد كه اندامها و جوارح آدمى در يك جهت ثابت بماند و در نتيجه قلبآرامش بيشترى يابد؛ زيرا اگر اندامها در جهتهاى گونه گون در حركت باشد، دل نيز درپى آنها از توجه به يك مبدأ (بارى تعالى) و حضور در پيشگاه وى باز خواهد ماند.
همه آيات و رواياتى كه بر ياد خدا و تقواى او و توجه به خدا و روى آوردن بهپيشگاه ذات اقدس او تأكيد مىورزد از ادله لزوم توجه قلبى است. مطلب ديگر اين كه،چنان كه روى كردن به سوى قبله ظاهرى جز با روى بر تافتن از ديگر جهات ميسور نيست،اقبال دل به خدا نيز جز با انصراف و روى گردانى از همه چيز و تهى ساختن دل از هر چهغير الهى است ميسر نخواهد شد.
در حديث نبوى آمده است: هرگاه بندهاى به نمازايستد و دلش متوجه خدا باشد پس از نماز همچون روزى خواهد بود كه از مادر زاده شدهاست.
در كتاب مصباح الشريعه آمده است كه حضرت امام صادق (عليه السلام) فرمود:
هر گاه رو به قبله ايستادى از دنيا و آنچه در آن است و از آفريدگان و آنچه بدانمشغول اند مأيوس شو، و دست بشوى و دلت را از هر چه تو را از ياد خدا غافل و به خودمشغول مىساد تهى كن، و در نهان و سر وجودت، بزرگى خدا را مشاهده كن و استادنت درپيشگاه خدا را به ياد آور
nokte-namaz.blogfa.com
....
....
نماز امام سجاد ـ عليه السّلام ـ چهار ركعت است، در هر ركعت حمد يك مرتبه و توحيد صد مرتبه.
نماز ديگر: كه بنا به روايت قطب راوندي دو ركعت است، در هر ركعت بعد از حمد صد مرتبه آيه الكرسي خوانده مي شود.
نماز حضرت امام حسين ـ عليه السّلام ـ چهار ركعت است، در هر ركعت سوره فاتحه پنجاه مرتبه و سوره توحيد پنجاه مرتبه، و در ركوع فاتحه و توحيد هر يك ده مرتبه، و چون از ركوع سر بردارد هر يك را ده مرتبه، و هم چنين دو سجده اولي و در بين دو سجده و در سجده دوم هر يك ده مرتبه، و چون از چهار ركعت فارغ شدي و سلام گفتي اين دعا بخوان: «اللّهمّ انت الّذي استجبت لآدم و حوّاء...» تا آخر دعا كه في الجمله طولاني است
نماز امام حسن ـ عليه السّلام ـ در روز جمعه و آن چهار ركعت است مثل نماز امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ .
نماز ديگر: در روز جمعه و آن نيز چهار ركعت است در هر ركعت حمد يك مرتبه و توحيد بيست و پنج مرتبه.
فضيلت و نكات نمازهاي نافله(مستحبي)
يكي از نقطه هاي آغاز در رسيدن به كمال ، التزام به نوافل و مستحبات است. نوافل و سنن صالحه چندان مهم است كه بعضي از فقها ترك جميع سنن را از آن جهت كه دليل بر بي اعتنايي به آداب شرع مقدس است حرام دانسته اند.[1]
ـ چند نكته مفيد:
الف. التزام و استمرار بر نوافل و مستحبات سه اثر مهم دارد:
1. گناهان انسان را محو مي سازد، چنانكه خداوند متعال مي فرمايد:
«وَ أَقِمِ الصََّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ»[2]
نماز بگذار در آغاز و انجام روز و ساعاتي از شب. زيرا نيكيها بديها را از ميان مي برد... .
و در حديث آمده است كه نماز مؤمن در شب گناهان روز او را از بين مي برد.[3]
و در بعضي نقلها آمده است كه نماز وِتْر گناهان را از بين مي برد.[4]
2. نواقص و كمبودهايي را كه بر اثر غفلت يا قصور در فرايض و واجبات رخ داده است، جبران ميكند. مثلاً نوافل يوميه ـ خصوصاً نوافل شب ـ نواقص نمازهاي يوميه را مرتفع مي سازد، روزه هاي مستحبّي نواقص روزه هاي ماه رمضان را برطرف مي كند، صدقات مستحبّه كمبودهاي واجبات مالي از قبيل زكات و خمس را رفع مي نمايد و ... احتمال دارد كه اعمال مستحبه مطلقاً در رفع نواقص كليه فرايض و واجبات مؤثر باشد. در اين مورد به چند حديث اشاره مي شود.
از امام باقر ـ عليه السّلام ـ نقل شده است كه فرمود:
« إنَّما جُعِلْتَ النّافلةُ لِيَتُمَّ بها ما يَفْسُد منَ الْفريضةِ.»[5]
نماز نافله براي آن قرار داده شده است كه فساد و نقص فرايض را جبران كند.
در حديث ديگر آمده است:
«إنَّ تباركَ و تعالي أتمَّ صلوةَ الْفريضةَ بصلوةِ النّافِلةِ.»[6]
خداوند تبارك و تعالي نماز واجب را با نماز نافله كامل كرده است.
ابوحمزه ثمالي مي گويد كه امام ـ عليه السّلام ـ فرمود: هيچ نمازي بدون حضور قلب قبول نيست. من عرض كردم: فدايت شوم، همه ما هلاك شديم؟ فرمود: نه، زيرا خداوند متعال اين گونه عبادات را به وسيله نافله ها كامل ميگرداند.[7]
3. موجب تقرّب به خداوند سبحان مي شود، چنانكه مي فرمايد:
«تَتَجافي جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ»[8]
مؤمنان حقيقي شبها پهلو از بستر برمي دارند و خداي را با بيم واميد مي خوانند و از آنچه روزيشان كرده ايم انفاق مي كنند. پس هيچ كس نمي داند به پاداش اعمالشان چه نعمتها به عنوان چشم روشني براي آنها در عالم غيب آماده شده است.
و نيز مي فرمايد:
«وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً»[9]
پاسي از شب را براي اداي نافله بيدار باش، باشد كه خدايت تو را به جايگاه پسنديده اي برگزيند.
و در حديث قدسي آمده است:
«... و ما تقرَّب إليَّ عبدٌ بشيْ ءٍ احبُّ إليَّ ممّا افْترضْتُ عليهِ و انَّهُ ليتقرَّبُ إليَّ بِالنّافلةِ حتي اُحبَّهُ فَإذا احْبيْتُهُ كُنْت سَمْعَهُ الّذي يسْمع بِهِ، و بصرهُ الَّذي يُبْصرُ بِهِ و لِسانَهُ الّذي ينْطقُ بِهِ وَيَدَهُ التَّي يَبْطِشُ بها، إنْ دعاني أجبتُهُ، و إنْ سَئلني أعْطَيْتُهُ...»[10]
هيچ بنده اي به عبادتي بهتر از فرايض و واجبات به من تقرّب نجسته است و او به وسيله نوافل به من تقرب ميجويد تا جايي كه من او را دوست بدارم؛ آنگاه كه دوستش داشتم من گوش شنواي او و ديده بيناي او و زبان گويا و دست تواناي او خواهم بود، اگر مرا بخواند پاسخش مي دهم و چنانچه چيزي از من بخواهد ارزاني اش مي دارم.
در حديث ديگر آمده است:
«صلوةُ النَّوافِلِ قُربانُ كلِّ مؤمنِ... .»[11]
نماز نافله وسيله نزديك شدن مؤمنان به خداوند است... .
از رسولخدا ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ نقل شده است:
«أشرف اُمَّتي حملةُ الْقرانِ و اصْحاب اللَّيلِ.»[12]
بزرگان و اشراف امّت من دو گروه اند: حاملان (: حافظان) قرآن، و شب زنده داران.
ب. نكته دوم آنكه اعمال مستحبه و نوافل در صورتي مفيد و مؤثر است كه استمرار و تداوم داشته باشد، چنانكه دراحاديث آمده است: هر عمل نيكي را كه شروع ميكنيد حداقل آن را تا يك سال ادامه دهيد[13] كه تأثير عمل در تداوم آن است.
و در حديث ديگر آمده است: مداومت بر كار خير آثار خوبي از آن ناشي مي شود از جمله: ترك كارهاي زشت، پرهيز از لغزش و گناه، حصول يقين، حبّ نجات، طاعت خداي رحمان، تعظيم منطق و برهان، دوري از وسوسه شيطان و پذيرفتن عدل و گفتار حق. اينها چيزهايي است كه شخص خردمند از تداوم بر كار خوب به دست مي آورد.[14]
و در حديث ديگر در اهميت مداومت بر كار خير از امام باقر ـ عليه السّلام ـ نقل شده است كه آن حضرت همواره مي فرمود: هنگامي كه بر كار خوبي خود را عادت مي دهم دوست دارم كه بر آن مداومت داشته باشم. چنانچه نتوانم آن را در شب انجام دهم قضاي آن را در روز بجا مي آورم و اگر در روز از من فوت شود در شب آن را قضا مي كنم. به راستي محبوب ترين عمل نزد خدا عملي است كه دوام داشته باشد.[15]
ج. مقصود از التزام به نوافل و مستحبات آن نيست كه انسان تمام مستحبات را بجا آورد كه چنين چيزي نه ممكن است و نه جايز، زيرا نه امكانات اجازه مي دهد و نه ساير تكاليف و مسئوليتها براي انسان اين همه وقت باقي مي گذارد بلكه مقصود آن است كه انسان در حدود شرايط و امكانات فردي و اجتماعي اعمالي را انتخاب كند و ملتزم به انجام آن باشد.
د. در شرع انور نسبت به پاره اي از عبادات و مستحبات و خدمات و صدقات و سنن صالحه بيشتر تأكيد شده و سيره و روش اولياي دين و ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ بر التزام به اين گونه سنن بوده است مانند:
قرائت قرآن، تهجّد و شب زنده داري و مناجات و راز و نياز در دل شب (آنگاه كه چشمها همه در خواب اند)، التزام به اوّل وقت در نمازهاي واجب، بجا آوردن پنجاه و يك ركعت نماز در شبانه روز كه هفده ركعت آن واجب و بقيه مستحب است به ويژه نماز شب و دو ركعت نافله صبح و دو ركعت نافله عشاء (و تيره)[16] و همواره با وضو بودن، رعايت آداب و سنن و حضور قلب در عبادات، تعقيبات نماز، شركت مداوم در نماز جمعه و جماعات، طولاني كردن قنوت و سجده هاي نماز، و سه روز روزه در هر ماه، زيارت قبور اولياء و شهدا خصوصاً پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ گريه و بكاء در عزاي سيّد الشّهداء ـ عليه السّلام ـ و توسّل به آن حضرت و ساير معصومين ـ عليهم السّلام ـ صله رحم و دستگيري از ارحام و مستمندان، اطعام طعام و افشاي سلام به ويژه در مورد دوستداران اهل بيت عصمت ـ عليهم السّلام ـ تداوم نسبت به برخي از اوراد و اذكار مأثوره مانند ذكر «لا اله الّا الله» و «استغفرالله ربي واتوب اليه» و صلوات بر محمد و آل محمد ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ و تسبيحات حضرت فاطمه سلام الله عليها[17] بعد از هر نماز و در هنگام خواب. بعضي از بزرگان فرموده اند صد بار ذكر «لا اله الّا الله» و هفتاد بار استغفار پس از نماز صبح به شرط توجه و حضور قلب بسيار مجرب است، حتي المقدور آن را ترك نكنيد. و همچنين ده بار گفتن «لا اله الّا الله الملك الحقّ المبين» و هفت بار «لا حول و لا قوَّة الّا بالله العلي العظيم» پس از نماز صبح و نماز مغرب.
در احاديث آمده است كه قرائت چهار آيه از آخر سوره حشر كه از آيه شريفه «لَوْ أنزلنا هذَا الْقُران» شروع شده و تا آخر سوره به پايان مي رسد هر روز صبح بسيار خوب است و بهتر آن است كه در سجده شكر خوانده شود. اين بود قسمتي از مستحبّات كه تداوم بر آن بسيار مجرّب و مفيد است.
محمد رضا مهدوي كني - نقطه هاي آغاز در اخلاق عملي، ص337[1] . مرحوم صاحب جواهر در كتاب فضا و شهادات (ج 41 / صفحه 30) در عدالت شاهد مي فرمايد: بعضي از فقها معتقدند كه ترك جميع سنن و مستحبات در صورتي كه دليل بر بي اعتنايي به سنن اسلامي باشد منافي و قادح عدالت است.
[2] . هود / 114.
[3] . جامع احاديث الشيعه، ج 7 / صفحه 107.
[4] . همان، صفحات 107، 108. نماز وتر يك ركعت است كه با آداب مخصوصه در پايان نوافل شب خوانده مي شود. نوافل شب يازده ركعت است كه هشت ركعت آن به نيت نماز شب و دو ركعت به نيت نماز شفع و يك ركعت به نيت نماز وتر خوانده مي شود و ثواب و آثار فراواني دارد.
[5] . جامع احاديث الشيعه، ج 7 / صفحات 116، 118.
[6] . جامع احاديث الشيعه، ج 7 / صفحات 116، 118.
[7] . همان، صفحه 135.
[8] . سجده / 16 ، 17.
[9] . اسراء / 79.
[10] . جامع احاديث الشيعه، ج 7 / صفحه 99.
[11] . همان، ـ صفحه 100.
[12] . همان، صفحه 102.
[13] . اصول كافي، ج 2 / صفحات 82، 83.
[14] . تحف العقول، صفحه 14.
[15] . مستدرك، ج 1 / صفحه 15.
[16] . مفسّران قرآن گفته اند: آيه شريفه «وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً» (اسراء / 78) مربوط به نافله صبح مي باشد كه در نزد خدا مشهود و مقبول است.
[17] . تسبيحات حضرت زهرا سلام الله عليها عبارت است از 34 بار الله اكبر، 33 بار الحمدالله و 33 بار سبحان الله.
نماز حضرت دو ركعت است، در ركعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره قدر و در ركعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره توحيد مي خواند و بعد از فارغ شدن از نماز تسبيحات حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ را انجام مي دهد.
و وارد شده كه اين افضل نمازهاي مستحبي است و در اول شب ذي الحجه مؤكد است.
نماز ديگر: چهار ركعت نماز كند به دو سلام بخواند در ركعت اول بعد از حمد «توحيد» پنجاه مرتبه و در ركعت دوم بعد از حمد «و العاديات» پنجاه مرتبه و در ركعت سوم بعد از حمد «اذا زلزلت» پنجاه مرتبه و در ركعت چهارم بعد از حمد «اذا جاء نصرالله» پنجاه
نماز حضرت علي ـ عليه السّلام ـ
و آن چهار ركعت است به دو تشهد و دو سلام. در هر ركعت بعد از حمد پنجاه مرتبه سوره توحيد خوانده مي شود.
از حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ روايت كرده اند كه فرمود: «كسي كه اين نماز را به جا آورد از گناهان بيرون آيد مانند روزي كه از مادر متولد شده باشد و حاجتهاي او برآورده شود».
نماز حضرت رسول ـ صلّي الله عليه و آله ـ
نماز حضرت دو ركعت است. در هر ركعت بعد از حمد پانزده مرتبه سوره قدر، و در هر يك از ركوع و بعد از سر برداشتن از آن و در سجود و بعد از سر برداشتن از آن و در سجده دوم و بعد از سر برداشتن از آن پانزده مرتبه سوره قدر را بخواند، بعد از آن ركعت دوم را مثل ركعت اولي انجام دهد.
اگر چنين كند منصرف شود، در حالي كه مابين او و خداوند گناهي نماند، مگر اين كه بخشيده شود و هر چه را كه طلب كرده به او بدهند.
و مستحب است بعد از آن دعا بخواند كه در مفاتيح ذكر شده است.
آشنايي با نماز هاي مستحبي
نمازهاي مستحبي زياد است و آنها را نافله گويند و بين نمازهاي مستحبي به خواندن نافلههاي شبانه روز بيشتر سفارش شده و آنها را در غير روز جمعه سي و چهار ركعتند كه هشت ركعت آن نافله ظهر و هشت ركعت نافله عصر و چهار ركعت نافله مغرب و دو ركعت نافله عشا ويازده ركعت نافله شب و دو ركعت نافله صبح ميباشد و چون دو ركعت نافله عشا را بنابر احتياط واجب بايد نشسته خواند ، يك ركعت حساب ميشود . ولي در روز جمعه بر شانزده ركعت نافله ظهر و عصر ، چهار ركعت اضافه ميشود .
فلسفه نمازهاي نافله چيست؟ و چگونه مي توان از آن بهره برداري بالايي نمود؟
در روايات وارد گشته كه نمازهاي نافله مانند سدي هستند كه از نمازهاي واجب محافظت مي كنند يا موجب جبران نقائص نماز مي گردند.
امام سجاد(ع) فرمودند: «حق تعالي تدارك خواهد فرمود نقصان نمازهايتان را به نمازهاي نافله» (منتهي الامال، تاريخ امام سجاد(ع«
البته برخي از نمازهاي مستحبي اثرات مخصوص به خودي نيز دارند مانند نماز شب كه خواص متعددي در روايات براي آن بيان شده مانند تقويت ايمان و انس به خداوند، زيادي روزي، زيبايي چهره و... .
يا نماز جعفر طيار كه براي برآورده شدن حاجت يا رفع مشكل خوانده مي شود يا نماز شكر كه موجب ازدياد نعمت مي گردد و طريقه بهره برداري كامل از نوافل همان شيوه اي است كه خود معصومين(ع) به نسبت به انجام نوافل دستور داده اند، يعني به هيچ وجه كمترين تغييري در آن ايجاد نكنيم.
تمام نمازهاى يوميه براى خود نماز نافلهاى دارند كه به صورت دو ركعتى همانند نماز صبح خوانده مىشود .
نماز هاي نافله روزانه
نافله صبح: دو ركعت قبل از نماز صبح.
نافله ظهر : 4 تا دو ركعتى قبل از نماز ظهر.
نافله عصر: 4 تا دو ركعتى قبل از نماز عصر.
نافله مغرب: 2 تا دو ركعتى بعد از نماز مغرب.
نافله عشا: يك دو ركعتى به صورت نشسته.
نماز نافله شب
نماز شب 11ركعت است. كه به صورت 5 تا دو ركعتي و 1 تا يك ركعتي خوانده مي شود.
4تا دو ركعتى اوّل به نيّت نماز نافله شب.
1 دو ركعتى به نيّت نماز نافله شفع.
1 يك ركعتى به نيت نافله وتر.
ك
ديگر نمازهاي مستحبي
1. نماز حضرت رسول ـ صلّي الله عليه و آله
2. نماز حضرت علي ـ عليه السّلام
3. نماز حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ
4. نماز امام حسن ـ عليه السّلام ـ
5. نماز امام حسين ـ عليه السّلام ـ
6. نماز امام زين العابدين ـ عليه السّلام
7. نماز حضرت باقر ـ عليه السّلام ـ
8. نماز حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ
9. نماز امام كاظم ـ عليه السّلام
ـ10. نماز امام رضا ـ عليه السلام
11. نماز حضرت جواد ـ عليه السّلام
12. نماز حضرت هادي ـ عليه السّلام
13. نماز امام حسن عسكري ـ عليه السّلام
14. نماز حضرت صاحب الزمان ـ عليه السّلام ـ
مرحوم كفعمى روايت كرده است:
روزى پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله به حضرت على عليه السلام فرمود: ديشب چه عملى انجام دادهاى؟
آن حضرت اظهار داشت: پيش از آن كه بخوابم، هزار ركعت نماز به جا آوردم، حضرت رسول فرمود: چگونه؟!
پاسخ داد: از شما شنيدم كه فرمودى: هر كس هنگام خوابيدن سه مرتبه بگويد: «يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بِقُدْرَتِهِ، وَ يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعِزَّتِهِ» ؛ او همانند كسى است كه هزار ركعت نماز خوانده است.
حضرت رسول اكرم فرمود: راست گفتى، چنين است.
مستدرك الوسائل، ج 5، ص 49، ح 21.
على عليه السلام فرمود: از وقتى كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه فرمود: (( نماز شب نور است )) هرگز نماز شب را ترك نكردم . ابن گوّاه پرسيد: حتى در ليلة الهرير؟ حضرت فرمود: حتى در ليلة الهرير1نماز شبم ترك نشد.2 با ياد خوشت خسبم در خواب خوشت بينم از خواب چو برخيزم اول تو بياد آئى ..
1 . ليلة الهرير: شبى كه سخت ترين شب جنگ صفين بود و در لغت به زوزه سگ گفته شود (سپاه معاويه در آن شب در زير ضربات سپاه على عليه السلام همچون سگ زوزه مى كشيد). 2 . بحارالانوار: ج 41، ص 17.
نماز شب 11 ركعت است كه ابتدا 8ركعت نماز به صورت نماز دو ركعتي مانند نماز صبح; ولي به نيت نماز شب خوانده ميشود. بعد دو ركعت به نيت نماز شفع، سپس يك ركعت نماز به نيت وتر خوانده ميشود. مجموع اين يازده ركعت را به دو صورت مختصر و طولاني ميتوان خواند.
مختصر در اين روش، در يازده ركعت تنها به سوره حمد (بدون سوره) ميتوان بسنده كرد.
طولاني در اين شيوه در هر ركعت از هشت ركعت ابتدايي، ابتدا حمد، سپس يك سوره (سورههاي متعددي مانند كافرون، توحيد و... سفارش شده است.) ميخوانيم; البته در برخي روايات حتي به خواندن ده بار سوره توحيد سفارش شده است. در دو ركعت نماز "شفع"، بهتر است در ركعت اول بعد از قرائت سورة حمد، سوره "فلق" خوانده شود و در ركعت دوم بعد از حمد سوره "ناس" را بخوانيم. در يك ركعت "وتر" بعد از سورة حمد، بهتر است سه بار سورة توحيد به تنهايي، يا سه بار سوره توحيد به همراه فلق و ناس را بخوانيم و ميتوان تنها به يك سورة توحيد بسنده كرد و دستها را به قنوت بالا برد.
نماز شب نماز شب يكي از عبادتها و نمازهاي پرفضيلتي است كه در آيهها و روايتها سفارش زيادي به آن شده است. نماز در دل شب و به هنگام سحر و فرو نشستن غوغاي زندگي مادي، حالت توجه و نشاط خاصي به انسان ميدهد كه بي نظير است.
به همين دليل دوستان خدا هميشه آخر شب را براي راز و نياز انتخاب ميكنند;
"وَ بِالاْ سْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ "(ذاريات،18)
آري در اين محيط آرام و دور از هر گونه ريا و تظاهر و خودنمايي و توأم با حضور قلب حالت توجهي به انسان دست ميدهد كه فوقالعاده روحپرور و تكامل آفرين است; به همين جهت است كه قرآن كريم، به نماز شبخوان وعده مقام محمود داده است;
"وَ مِن الَّيْل فَتَهَجَّدْ بِهي نَافِلَه لَّكَ عَسَي أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا ;(اسرأ،79)
و پاسي از شب را زنده بدار، تا براي تو ]به منزله[ نافلهاي باشد، اميد كه پروردگارت تو را به مقامي ستوده برساند.
"(ر.ك: تفسيرنمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 12، ص 227، دارالكتب الاسلامية.)
نماز و هجرت
حضرت ابراهيم مى گويد:
خداوندا! ذريّه خودم را در منطقه خشك و بى آب و گياه قرار دادم ، پروردگارا! براى اقامه نماز. (( ربّنا انّى اسكنت من ذريّتى بواد غير ذى زرع ربّنا ليقيمواالصلوة ))(6)
آرى ، ابراهيم براى اقامه نماز به مكه آمد، تا كعبه را به عنوان قبله نمازگزاران تجديد بنا كند، و سپس مردم را به حج دعوت نمود، گويا نماز به سوى كعبه ، بيش از طواف به دور كعبه ، در نظر ابراهيم جلوه كرده است
هيچ عبادتى به اندازه نماز تبليغات ندارد
در هر شبانه روز پنج نماز واجب داريم ودر هرنمازى سفارش به اذان واقامه شده است . در اين دو نداى آسمانى جمعا:
بيست مرتبه ((حىّ على الصلوة ))
بيست مرتبه ((حىّ على الفلاح ))
بيست مرتبه ((حىّ على خيرالعمل ))
و ده مرتبه ((قد قامت الصّلوة )) مى گوئيم .
با توجّه به اينكه مراد از ((فلاح )) و ((خيرالعمل )) در اذان همان نماز است ، هر مسلمانى در هر شبانه روز هفتاد مرتبه با كلمه ((حىّ)) به خود و ديگران ، تلقين شتاب به سوى نماز مى كند و براى انجام هيچ عبادتى اين همه هياهو و تشويق وارد نشده است . به خصوص كه سفارش شده اذان را بلند بگوئيد و با صداى زيبا بگوئيد.
اذان ، شكستن سكوت است ، اذان ، يك دوره ايدئولوژى و تفكّرات ناب اسلامى است ،
اذان ، سرود مذهبى است با عباراتى كوتاه و پرمحتوا،
اذان ، هشدار به غافلان است ، اذان ، نشانه باز بودن جوّ مذهبى است و اذان ، نشانه حيات معنوى است .
نمازدر اديان هاي گذشته
نماز در تمام اديان بوده است
قبل از حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله در آئين حضرت عيسى هم نماز بوده كه قرآن از زبان او نقل مى كند كه خداوند مرا به نماز سفارش كرده است : ((واوصانى بالصلوة ))وقبل از او موسى بوده كه خداوند به او خطاب مى كند: ((اقم الصلوة لذكرى ))قبل از موسى پدر زن او حضرت شعيب بوده كه نماز داشته است : ((يا شعيب اصلاتك تاءمرك ))و قبل از همه آنها ابراهيم بوده كه از خداوند براى خود و ذريّه اش توفيق اقامه نماز را مى خواند: ((ربّ اجعلنى مقيم الصلوة و من ذريّتى ))و اين لقمان است كه به فرزندش مى گويد:
((يا بنىّ اقم الصلوة و اءمربالمعروف و انه عن المنكر))
پسر من نماز را بپا دار و امر به معروف و نهى از منكر كن .
جالب آن است كه معمولا در كنار نماز سفارش به زكات مى شود ولى از آنجا كه نوجوان معمولا پول ندارد، در اين آيه در كنار نماز به جاى زكات به امر به معروف ونهى ازمنكر سفارش شده است .
نماز يك عبادت پرتنوع است.
اگر جهاد و حج چند نوع است .
اما نماز صدها نوع دارد
بايك نگاه ساده به مفاتيح الجنان علامه محدث حاج شيخ عباس قمي مي توان انواع نمازهاي مستحبي را كه به مكان ها و زمان هاي خاصي معرفي شده است .مروركرد كه البته دريك كتاب مستقل ديگر به نام (نمازهاي مستحبي ) جمع اوري و عرضه گرديده است
التماس دعا
نماز و اخلاص
در سراسر نماز، قصد قربت شرط صحيح بودن آن است ، حتّى اگر حركت يا كلمه اى از واجبات يا مستحبات نماز را براى غير خدا انجام دهيم نماز باطل مى شود و اگر مكان نماز يا زمان آن را براى غير خدا تعيين نمائيم نماز باطل است ، اگر حالتى كه هنگام نماز به خود مى گيريم براى غير او باشد نماز باطل است .
بنابراين عبادت بودن نماز مربوط به آن است كه انسان هيچ گونه قصد غير خدائى نداشته باشد و اين قصد قربت از لحظه ورود به نماز تا پايان همچنان ادامه يابد.
ناگفته پيداست كه انسان در لابلاى آن همه زرق و برق ها و جاذبه هاى زياد اگر هر روز بتواند از همه چيز دل تهى كند و ريسمان معنوى روح خود را با ذات مقدّس او گره زند و چنان با او خلوت كند كه راه نفوذ غير را بگيرد، ارزش مهمى را به دست آورده است .
ما در نماز با گفتن ((ايّاك نعبد و ايّاك نستعين )) به عبوديّت و بندگى خالصانه اعتراف مى كنيم واين اخلاص را از خداوند مى خواهيم .