حمزه بن عبدالمطلب، عموى پيامبر گرامى اسلام بود، دو سال پيش از ولادت رسول خدا(صلى الله عليه وآله) ديده به جهان گشود. در ميان جوانان قريش در دلاورى و بزرگوارى برجسته و در آزادانديشى، آزادمنشى وستمستيزى سرآمد بود. سلحشورى و توان رزمى وى همزمان با آغاز دوره جوانى نمودار شد.
آن آزادمرد، حتى پيش از پذيرش اسلام، از رسول خدا در برابر آزارهاى مشركانحمايت مىكرد، گرويدن وى به اسلام موجب سربلندى دين خدا شد; زيرا پس از آنمسلمانان از انزوا بيرون آمدند و قريش با درك پشتيبانى توانا و استوار حمزه ازپيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) از آزارهاى خود كاستند و رفتارشان با رسول خدا و مسلمانان ملايمتر شد. حمزه(عليه السلام) همراه ديگر مسلمانان به مدينه هجرت كرد و خدمات ارزندهاى بويژه درامور نظامى ارائه داد. پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) به مسائل دفاعى حكومت نوبنياد خود اهتمام خاصى داشتند. ايشان با تشكيل گروههاى رزمى درصدد برآمدند امنيت مدينه را تامين كرده، مسلمانان رابراى رويارويى با دشمنان آماده سازند. بر اين اساس هفت ماه پس از هجرت، نخستين گروه گشتى رزمى را به فرماندهى حضرت حمزه (عليه السلام) ، اعزام نمودند. گرچه اينرويارويى بدون درگيرى پايان يافت ولى نشانهاى از اقتدار سپاه اندك اسلام دربرابر كاروان بزرگ مشركان بود. رسول گرامى اسلام در ربيعالاول سال دوم هجرت غزوه "ابواء" را تدارك ديد و درجمادىالاولى غزوه "ذات العشيره" را به قصد تعقيب كاروان قريش سازماندهى كرد. در اين دو غزوه نيز پرچمدار سپاه اسلام، حضرت حمزه بود. آن رزمنده نستوه در جنگ بدر حضورى درخشنده داشت. اين نبرد با امدادهاى الهى ودلاورىهاى بىمانند اميرمومنان على (عليه السلام) و سلحشورى حمزه، با پيروزى قاطع سپاه اسلام به پايان رسيد. در اين پيكار تنى چند از سران كفر به دست تواناى حمزه به هلاكت رسيده يا به اسارت درآمدند. طعيمه بنعدى و ابوقيس بن فاكه از جمله اين كشته شدگان بودند; و "اسود بنعامر" به دست حمزه به اسارت درآمد ، سيدالشهدا حمزه بن عبدالمطلب در غزوه "بنى قينقاع" پرچمدار سپاه اسلام بود. يهوديان بنى قينقاع نخستين گروه يهود بودند كه با اسلام اعلام جنگ نمودند ، سپاه اسلام قلعه آنها رامحاصره كرد. آنگاه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) آنان را از مدينه تبعيد نمود و اموالشان رامصادره كرد. يك سال پس از جنگ بدر، غزوه احد با هدف مقابله با مشركانى كه براى انتقامگيرى از مسلمانان و جبران شكست بدر به سمت مدينه آمده بودند آغاز گرديد. حمزه و برخى ديگر از مسلمانان سلحشور، معتقد به جنگ برون شهرى بودند، حمزه بهرسول خدا عرض كرد: "سوگند به آن كه قرآن را بر تو فرستاد امروز دست به غذا نخواهم برد، مگرآنكه بيرون مدينه با شمشير خود بر دشمن بتازم!" حضرت حمزه (عليه السلام) از معدود قهرمانانى بود كه در جنگ ، نشان بر خود مىنهاد و بدين وسيله خود را به دوست و دشمن معرفى مىكرد. او نمونهاى از شجاعت و دليرى در ميدان نبرد بود، خود را به اعماق صفوف دشمن مىرساند و با دشمن درگير مىشد، از قدرت بازوى برجستهاى بهرهمند بود. دراحد با دو شمشير پيش رسول خدا مىجنگيد و مىگفت: "من شير خدا هستم!" شهادت دراحد، به هنگام تهاجم دشمن، وفادار و ثابت قدم از رسول خدا دفاع مىكرد و توانست سى مشرك جنگجو را به هلاكت برساند. يكى از مشركان به نام "وحشى"، زير درختى دركمين آن سردار دلاور نشسته بود حمزه او را ديد و آهنگ او كرد. يكى از دشمنان راه را بر او بست ، حمزه به او حمله كرد و وى را به قتل رساند. سپس با شتاب به سوى وحشى خيز برداشت ولى پايش در گل سر خورد و به زمين افتاد. در اين هنگام وحشى زوبين به سويش پرت كرد ... و بدين ترتيب آن بزرگوار پس از عمرى جهاد در راه خداو يارى پيامبر گرامى به ملكوت اعلى پيوست و آن سردار رشيد، شهيد شاهد بارگاه الهى شد. رسول خدا (صلى الله عليه وآله) در منزلت او فرمود: " سالار شهيدان در روز قيامت نزد خداوند حمزه است " . مزار آن سردار شهيد و ديگرشهيدان احد همواره زيارتگاه عاشقان و عارفان الهى و الهامبخش جهاد و شهادت بهمبارزان بوده است. "السلام عليك يا عم رسول الله السلام عليك يا خير الشهداء السلام عليك يااسد الله و رسوله"